اولویت‌بندی مداخله در بافت‌‌های فرسوده شهری برای مدیریت بحران قبل از وقوع (نمونۀ موردی: محلۀ سرخاب تبریز)

مقدمه: در حال حاضر در کشور ایران بیش از چهل هزار هکتار بافت فرسودۀ شهری وجود دارد که با توجه به فراگیری بخش اعظمی از آن در بافت‌های قدیمی و نیز مشکلات فراوان زیرساختی در حال تبدیل به تهدیدی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی برای شهرها می‌باشد لکن با در نظر گرفتن این امر تنها راه‌حل خروج از بسیاری از معضلات شهری احیا بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری است که در صورت اعمال سیاست‌های صحیح شهری می‌تواند تحولی اساسی برای توسعه پایدار شهری در پی داشته باشد. در این میان بافت فرسودۀ محلۀ سرخاب به سبب پیشینۀ غنی فرهنگی و تاریخی یکی از بافت‌های کهنی است که ضرورت نگرش اصولی فنّی و کارشناسانه و بهسازی و نوسازی آن به طور محسوسی احساس می‌گردد. روش: در این تحقیق ابتدا برای شناسایی معیارهای مؤثر در فرسودگی بافت با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای و تحقیقات پیشین معیارهای مؤثر شناسایی شد. سپس با استفاده از توابع نرم‌افزار ArcGIS نقشه‌‌های معیار تهیه شد. در مرحلۀ بعد میزان تأثیر هر یک از معیار‌‌ها با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی مشخص شد و در نهایت با استفاده از توابع همپوشانی نرم‌افزار ArcGIS اعمال اوزان منتج از مدل مذکور نقشۀ نهایی که نشان‌دهندۀ میزان فرسودگی یا همان اولویت مداخله در بافت استخراج شد. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که با استفاده از نتایج پرسشنامۀ خبره مدل تحلیل سلسله مراتبی، معیار ناپایداری سازه‌ای با امتیاز 423/0 مهم‌ترین معیار و معیار فاصله از فضاهای باز با امتیاز 032/0 در مرتبه آخر اهمیت قراردارد معیار‌‌های دیگر نیز به ترتیب‌‌، فاصله از گسل 267/0‌، نفوذناپذیری 135/0‌‌، فاصله از مراکز خطر 093/0‌‌، ریزدانگی 05/0 هستند. نتیجه‌گیری: اعمال مدل تحلیل سلسله مراتبی در ترکیب با توابع همپوشانی GIS نقشۀ نهایی اولویت‌بندی مداخله در بافت فرسوده محلۀ سرخاب را نشان می‌دهد که طبق آن اولویت اول جمعاً با مساحت 3313 متر مربع 33 درصد، اولویت دوم با مساحت 3633 مترمربع 37 درصد و اولویت سوم با مساحت 3003 30 درصد از محلۀ سرخاب را تشکیل می‌دهند